Bhuail Alan Desmond isteach i dTeach Laighean d’fhonn agallamh a chur ar an Seanadóir Ivana Bacik. Bean í nár chúlaigh ón chonspóid go luath ina saol agus í, fiú amháin, ag freastal ar an ollscoil ag an am. An bhfuil, nó an mbeidh, an fuinneamh ag fuarú is ag maolú? Conas is féidir cúram teaghlaigh, cúram suí ollaimh le dlí agus cúram an tSeanadóra a fhreastal?

Bhuail Alan Desmond le Miss Cork 2009, an mainicín Étaoin Ní Ailpín, bean óg den mhuintir chéanna a bhfuil a n-ainm in airde ar dhá thaobh na cruinne cheana féin ó thaobh cúrsaí caide de gach cineál agus ó thaobh na hiomána de. Cá bhfios nach mar dheartháireacha d’Étaoin Ní Ailpín a bheidh aithne amach anseo ar Sheán Óg, Setanta, Aisake Faga ar Theu Ó hAilpín.

Ba é an tOllamh Fionnbarra Ó Brolcháin an t-aoichainteoir a d’oscail Ard-Fheis Chonradh na Gaeilge an mhí seo caite in Aonach Urmhumhan. Bhí Seosamh Mac Muirí i measc an tslua agus bhuail sé leis coicís ó shin lena cheistiú faoi shaol Éire na linne seo agus faoi roinnt de na tuairimí spéisiúla a nocht sé sa leabhar is deireanaí óna láimh ‘Capitalising on Culture, Competing on Difference’ (Bradley, F. & Kennelly, James J., 2009).

Chuala an té a bhí ag éisteacht leis na Meáin Ghaeilge san Fhómhar seo caite gur tháinig borradh mór faoin líon ionad teagaisc de chuid an chomhlachta Gaelchultúr fud fad na hÉireann. Chas BEO lena chéad eagarthóir féin, Éamonn Ó Dónaill, an fear a cheap an cúrsa Turas Teanga, le fáil amach faoi Ghaelchultúr agus faoi chuid de stair na hirise seo féin, BEO, chomh maith le gnéithe de shaol na Gaeilge is na Gaeltachta.

Bhí John Ging ar ais in Éirinn deireadh Mí Márta agus chas Robert McMillen leis. Is dócha gur shíl roinnt daoine a chonaic ar an teilifís é faoi Nollaig agus tús na bliana seo nach mbainfeadh sé tír na hÉireann amach slán a choíche feasta lena raibh de chontúirt thart ina ghaobhar i nGaza ag an am. Bhain agus thug sé cuntas do Robert ar chuid dá shaol oibre ón Liobáin go dtí an Chosaiv, go Ruanda agus go Gaza.

Chas Alan Desmond lena chomh-Chorcaígh agus craoltóir aithnidiúil, John Creedon, le breathnú siar ar chonair na cuimhne a thug aneas trí Montrose é agus ó dheas arís lena theaghlach cois Laoi na sreabh. Is iomaí clár in am marbh na hoíche nó le mochdháil maidine a chraol sé ó d’fhág sé bun Chnoc Phádraig agus teach a mhuintire ina dhiaidh.

Is maith is aithin le muintir na tíre Cathy Jordan agus Dervish as na blianta ceoil agus as dlúthdhioscaí a eisiúint, gan trácht ar a n-iarracht ar son na hÉireann ag an Eoraifís i Helsinki cúpla bliain ó shin. Is cuimhin le roinnt d’éisteoirí RnaG an dóigh a raibh Cathy in ann gáire le Rónán Mac Aodha Bhuí ar a chlár go gairid i ndiaidh na hEoraifíse. Bhuail Seosamh Mac Muirí léi ar na mallaibh lena ceistiú féachaint cá bhfuil sí féin agus Dervish ar na saolta seo. Bhí sé le hinsint aici, i measc rudaí go leor eile, go mbeidh dlúthdhiosca á sheoladh aici in éineacht le Séamie O Dowd agus le Rick Epping i lár na míosa seo.

Chuaigh Alan Desmond chun cainte le cara na conspóide le blianta anuas, Eoghan Harris. Níor chuir fear Chorcaí fiacail ann, ach murar chuir, chuir sé céadchonsan an fhocail chéanna sin ann sách minic le linn na cainte agus é ag trácht ar na daoine a casadh dó le linn a shaoil oibre in RTÉ agus lasmuigh de.

Chas Robert McMillen le Conor O’Clery, ón Irish Times, agus labhair sé leis faoina dhírbheathaisnéis atá foilsithe ag Poolbeg. Chuaigh Conor siar ar bhóithrín na smaointe, ar a chuid oibre thar lear sa tSín, sa Rúis, sna Stáit Aontaithe agus i mórán áiteanna eile nach iad. Tá léamh sainiúil aige ar chuid dá bhfuil ag titim amach sa domhan mhór thart orainn ar na mallaibh

Tá Liam B de Freinse ar dhuine de na healaíontóirí ilmheáin is rathúla in Éirinn ach ní leor iad na dearcealaíona amháin don fhear as Ard Eoin i mBéal Feirste - is file, scríbhneoir, dealbhadóir agus is fear déanta scannán é chomh maith. Chuaigh Robert McMillen chun cainte leis, féachaint cad é a thiomáin chun ealaíne é, nó arbh é gur thit sé isteach ann gan an-mhórán údair. Tá Liam B de Frinse ar dhuine de na healaíontóirí ilmheáin is rathúla in Éirinn ach ní leor iad na dearcealaíona amháin don fhear as Ard Eoin i mBéal Feirste - is file, scríbhneoir, dealbhadóir agus is fear déanta scannán é chomh maith. Chuaigh Robert McMillen chun cainte leis, féachaint cad é a thiomáin chun ealaíne é, nó arbh é gur thit sé isteach ann gan an-mhórán údair.

Scaoileadh Barry George saor ag tús mhí Lúnasa i ndiaidh dó ocht mbliana a chaitheamh sa phríosún sa Bhreatain. Ba i ndúnmharú an láithreora teilifíse Sasanaigh, Jill Dando, a ciontaíodh é sa bhliain 2001, ach bhíothas in amhras riamh faoi iontaofacht na fianaise a úsáideadh ina éadan. Tá cónaí ar Michelle Diskin, deirfiúr George, i gCorcaigh agus labhair Alan Desmond léi le gairid faoina troid leis an gciontú éagórach a chur ar ceal.

Tá na blianta fada caite ag Adi Roche, arb as Cluain Meala ó dhúchas di, i mbun feachtais ar son dí-armála núicléiche agus cúiseanna eile. Is í an chúis is mó a bhfuil sí i ndiaidh a bheith bainteach léi le dhá bhliain is fiche anuas, áfach, ná feasacht a chruthú i leith fhulaingt pháistí Shearnóbail agus is chuige sin a bhunaigh sí The Chernobyl Children’s Project ag tús na nóchaidí. Agus clár faisnéise faoi obair na heagraíochta seo le bheith craolta ar RTÉ 1 an mhí seo, labhair Caoimhe Ní Laighin leis an mbean feachtais dhíograiseach dhothuirsithe seo.

Is veidhleadóir agus seinnteoir méarchláir é Colm Mac Con Iomaire, arb as an gCarraig Dhubh i mBaile Átha Cliath ó dhúchas é. Tá sé ina bhall den bhanna clúiteach The Frames ó bhí 1990 ann, ach bhí sé ar dhuine de na ceoltóirí a bhunaigh Kíla sna hochtóidí chomh maith. Rinne sé albam aonair dar teideal [i]Cúinne an Ghiorria[/i] a thaifeadadh i mbliana agus rachaidh sé ar camchuairt náisiúnta le hé a chur chun cinn i mí Mheán Fómhair. Chuaigh Caoimhe Ní Laighin chun cainte leis le gairid faoi chúrsaí ceoil, faoin tionscal ceoil agus faoin dóigh a mbraitheann sé faoin chlú.

Tá Philip King ar dhuine de na léiritheoirí teilifíse is rathúla agus is bisiúla in Éirinn agus tá cláracha déanta aige go dtí seo ar réaltaí móra de chuid an cheoil mar Daniel Lanois, Christy Moore agus Nigel Kennedy. Labhair Caoimhe Ní Laighin leis le gairid sa Triskel Arts Centre i gCathair Chorcaí, áit a raibh sé féin agus a ghrúpa ceoil, Scullion, i mbun sraith cheolchoirmeacha a eagraíodh chun ceiliúradh a dhéanamh ar an mbanna a bheith tríocha bliain ar an bhfód.

Is duine é Julian de Spáinn a bhfuil cáil nach beag bainte amach aige mar fhear cúise. Bhí sé ina Uachtarán ar Aontas na Mac Léinn in Éirinn in 2000-01 agus d’éirigh leis branda Sheachtain na Gaeilge a threisiú go mór le linn dó a bheith ina bhainisteoir ar an bhféile. Ceapadh é ina Ard-Rúnaí ar Chonradh na Gaeilge sa bhliain 2006. Labhair Caoimhe Ní Laighin leis le gairid mar gheall ar pholaitíocht na Gaeilge agus mar gheall ar a fhís i leith na teanga.

I mí an Aibreáin 1968 bhain an grúpa Emmet Spiceland, a raibh an ceoltóir Donal Lunny ar dhuine dá bhaill, uimhir a haon amach i gcairteacha na hÉireann leis an amhrán “Mary from Dungloe”. Tá cáil idirnáisiúnta bainte amach ag Lunny le daichead bliain anuas agus áirítear é ar dhuine de na ceoltóirí is tábhachtaí i gceol traidisiúnta na hÉireann san fhichiú haois. Labhair Éamonn Ó Dónaill leis le gairid faoina shaol sa cheol.

Ag deireadh na nóchaidí, bhí Carrie Crowley le feiceáil ar an teilifís an t-am go léir. D’éirigh sí as an obair theilifíse go tobann, áfach, agus is beag trácht a bhí uirthi ar feadh roinnt blianta. Tá sí ar ais ar na scáileáin anois, áfach, agus, mar a mhínigh sí d’Éamonn Ó Dónaill níos sásta ná mar a bhí riamh lena saol.

Tá Des Bishop ar dhuine de na fuirseoirí is mó a bhfuil aithne air in Éirinn. Cuirfear tús le sraith nua teilifíse dar teideal “In the Name of the Fada” ar an 13 Márta ar RTÉ 1. Sa tsraith seo, tabharfar léargas ar thuras pearsanta an fhir grinn seo agus é ag dul i ngleic leis an nGaeilge. Bhuail Caoimhe Ní Laighin leis le gairid le labhairt leis faoi chúrsaí teanga agus faoi chúrsaí an tsaoil.

Aisteoir amharclainne agus teilifíse is ea Darach Ó Tuairisg, a bhunaigh an compántas puipéad Fíbín sa bhliain 2003. Labhair Caoimhe Ní Laighin leis le gairid agus é i mbun dualgas éagsúil mar léiritheoir ar shraith cláracha dar teideal “Raidió na nÓg” atá á craoladh faoi láthair ar Raidió na Life.

Chaith Liam Mac Con Iomaire cúig bliana dá shaol ag obair ar bheathaisnéis an fhonnadóra chlúitigh as Conamara, Seosamh Ó hÉanaí, agus tá toradh a chuid oibre le feiceáil anois sa leabhar Nár fhágha mé bás choíche, a foilsíodh le déanaí. Labhair Éamonn Ó Dónaill leis faoi scríobh an leabhair seo agus faoin obair eile a bhí ar siúl aige roimhe sin, mar oideachasóir agus mar iriseoir.

Tá Kevin Myers ar dhuine de na hiriseoirí is mó a bhfuil aithne air in Éirinn. Is minic an chonspóid sna sála air mar go gcuireann sé i gcoinne an chomhdhearcaidh ar réimse leathan ábhar. Ach i gcodarsnacht lom lena phrós géar, is duine gleoite é nach bhféadfá gan dúil a chur ann, mar a tharla do Chaoimhe Ní Laighin nuair a bhuail sí leis le gairid.

Tá an comhlacht léirithe Nemeton ar cheann de na comhlachtaí Gaeltachta is mó a bhfuil rath air san earnáil teilifíse Éireannach. Labhair Caoimhe Ní Laighin le bunaitheoir an chomhlachta, Irial Mac Murchú, ar na mallaibh le léargas a fháil ar an bhfoirmle rúnda atá de dhíth le haghaidh comhlachta rathúil teilifíse.

Tá an scannán [i]Kings[/i], a insíonn scéal cairde a chuaigh ar imirce go Londain sna seachtóidí, le feiceáil i bpictiúrlanna in Éirinn faoi láthair. Tá ardmholadh á fháil aige agus táthar ag rá go bhféadfadh sé a bheith san iomaíocht d’ainmniúchán Oscar. Labhair Robert McMillen le Tom Collins, stiúrthóir an scannáin, le gairid.

Tá breis is 100,000 Polannach ag cur fúthu in Éirinn anois ach is beag duine acu a bhfuil oiread aithne air is atá ar Izabela Chudzicka. Bíonn sí le feiceáil go rialta ar chláracha éagsúla cúrsaí reatha agus ealaíne ar an teilifís agus is láithreoir í féin ar stáisiún áitiúil teilifíse i mBaile Átha Cliath chomh maith. Labhair Alan Desmond léi le gairid faoina cúlra, faoina saol nua in Éirinn agus faoi na difríochtaí idir fir na hÉireann agus fir na Polainne.

Is drámadóir, úrscéalaí, file, eagarthóir agus scoláire é Robert Welch, an tOllamh le Béarla in Ollscoil Uladh, a bhfuil clú idirnáisiúnta air ach tá dáimh i gcónaí aige leis an Ghaeilge. Labhair Robert McMillen leis an fhear ildánach seo le gairid.

Tá Gearóid Ó Cairealláin ar dhuine de na daoine is aithnidiúla i ngluaiseacht na Gaeilge sna Sé Chontae. Le cois a bheith ina iriseoir, ina ghníomhaire teanga agus léiritheoir teilifíse, tá complacht drámaíochta dá chuid féin aige fosta. Agus níl an stróc tromchúiseach a bhuail é anuraidh tar éis stop a chur lena chuid oibre, mar a mhínigh sé do Chaoimhe Ní Laighin.

Is duine é Peter Quinn a bhfuil go leor éachtaí déanta aige ina shaol. Le cois an-rath a bheith ar mar fhear gnó le fada anois, bhí baint lárnach aige le forbairt Pháirc an Chrócaigh do Chumann Lúthchleas Gael, bhí sé mar bhall de Choimisiún na bParáidí, agus ceapadh é ag tús mhí an Aibreáin i mbliana mar an chéad chathaoirleach ar TG4 tar éis don stáisiún neamhspleáchas a bhaint amach ó RTÉ. Labhair sé go hoscailte le Caoimhe Ní Laighin faoina óige agus faoina shaol sa spórt, sna meáin chumarsáide agus sa ghnó.

Ní raibh Maighread Ní Dhomhnaill ach ina cailín óg scoile nuair a ghlac sí páirt i dtaifeadadh albam Skara Brae i 1971, albam a áirítear ar cheann de na cinn is fearr a eisíodh i nGaeilge riamh, agus tá sí ag canadh léi ó shin i leith. Labhair sí le hÉamonn Ó Dónaill faoina cúlra ceoil, faoi bhás tragóideach a dearthár Mícheál anuraidh agus faoin ócáid mhór a bheas ar siúl i Vicar Street i mBaile Átha Cliath ar an 24 Bealtaine le saol Mhícheáil a cheiliúradh.

Tá beagnach caoga bliain caite ag an scoláire Michael Krauss ag plé le teangacha bundúchasacha Alasca agus ba é a bhunaigh an Alaska Native Language Center ag tús na seachtóidí. In ainneoin na hoibre sin go léir, áfach, níl sé dóchasach go mairfidh aon cheann den 20 teanga mhionlaigh atá á labhairt sa stát faoi láthair agus measann sé nach bhfuil cúis dóchais ag cainteoirí Gaeilge ach oiread maidir lena dteanga siúd. Labhair Éamonn Ó Dónaill leis an mhí seo caite faoi bhfuil i ndán do theangacha an domhain san aois seo, dar leis.

Anuraidh, ceapadh Martin Dowling, Meiriceánach de bhunadh Éireannach, mar an chéad Ollamh le Ceol Traidisiúnta in Ollscoil na Banríona, Béal Feirste. Labhair Robert McMillen leis an fhidléir, staraí agus socheolaí seo faoina shaol mar cheoltóir agus mar scoláire.