Nuair a tháinig Pól Ó Cuimín agus Siobhán Ní Ghadhra abhaile as Los Angeles ar na mallaibh bhí dhá rud ina seilbh acu nach raibh acu nuair a d’fhág siad an Spidéal an tseachtain roimhe sin. Ba é an píosa criostail is mó a tharraing caint agus aird an phobail orthu, agus ní hiontas ar bith é sin. Ní chuile lá, ná chuile bhliain, a ghnóthaíonn comhlacht teilifíse as Éirinn Gradam Emmy as feabhas a chuid oibre. Ach má bhain an tsraith *Tutenstein *(féach an painéal thíos) an criostal dóibh, bhí duais i bhfad níos mó agus níos luachmhaire acu freisin, agus b’in é aitheantas a gcomhghleacaithe sa tionscal, ainmneacha móra Hollywood ar nós Disney agus Warner Brothers ina measc. Seasfaidh an t-aitheantas sin go mór le Telegael agus an comhlacht ag leanacht le straitéis fhorbartha idirnáisiúnta a thosaigh dornán blianta ó shin, a deir Pól Ó Cuimín.

“Nuair a théann tú amach sa margadh idirnáisiúnta bíonn sé deacair briseadh isteach ann, tógann sé am. Bíonn daoine ag iarraidh a fheiceáil céard atá déanta agat cheana féin. Sa gcomhthéacs sin tá an Emmy thar a bheith tábhachtach dúinn. Is gradam é sin atá bronnta ag an tionscal ort, ní ag an bpobal - tá an cinneadh déanta ag na daoine atá ag obair sna comhlachtaí. Ní féidir cruthúnas níos fearr a fháil maidir le do chuid oibre ná Emmy a ghnóthú. Breathnaíonn muide air seo mar *’calling card’ *nó fógraíocht iontach dúinn ó thaobh an mhargaidh de,” a deir sé.

Beidh an t-aitheantas sin an-úsáideach don chomhlacht, agus suas le €10 milliún le hinfheistiú acu i dtionscadail idirnáisiúnta anamúlachta uaidh seo go lár na bliana seo chugainn. Tá Telegael i ndiaidh teacht ar shocrú leis an stiúideo Mike Young Productions chun ceithre thionscadal anamúlachta a dhéanamh, ina measc an tsraith 52-clár Pet Alien. Beidh an léiritheoir cáiliúil Bill Schultz, an fear a bhí ina léiritheoir ar shraitheanna iomráiteacha ar nós The Simpsons *agus *Garfield, ag obair ar an tionscadal sin.) Gan trácht ar ghnáthchúraimí an chomhlachta - cartúin agus cláracha eile a athghuthú do TG4, áiseanna léiriúcháin, stiúideonna agus trealamh a thabhairt amach ar cíos, físeáin tráchtála a dhéanamh agus tionscadail éagsúla a fhorbairt do RTÉ agus do TG4.

Is mór an dul chun cinn é an méid sin ón ngéarchéim a bhí ann tamall beag de bhlianta ó shin, nuair a bhí daoine á ligint chun siúil ó Telegael mar gheall ar an tionchar a d’imir deacrachtaí airgid TG4 ar an gcomhlacht. Ar íoróiní an tsaoil, spreag na deacrachtaí sin an comhlacht le dlús a chur lena iarrachtaí margaí agus treonna nua a aimsiú - rud nach dtarlódh chomh sciobtha céanna, b’fhéidir, dá mbeadh an saol ar a gcompord acu sa mbaile i gcónaí.

“Nuair a bunaíodh TG4 i dtosach bhí an comhlacht mar chineál fochonraitheoir - bhí muid ag freastal ar chraoltóirí agus ar léiritheoirí teilifíse,” a deir sé. “Ní raibh Telegael féin ag léiriú cláracha ón tús, cé go raibh muid ag obair ar chláracha a athghuthú do TG4.”

D’athraigh cúrsa an chomhlachta ó shin, agus tá béim anois ar chláracha a dhéanamh nach raibh ann sna blianta tosaigh. “Le ceithre bliana anuas tá muid imithe sa treo sin. Ní hamháin go bhfuil muid ag freastal agus ag cur áiseanna ar fáil do léiritheoirí eile agus do chraoltóirí, tá Telegael féin ag forbairt, ag léiriú, ag airgeadú a chláracha féin agus go leor de na tionscadail seo is tionscadail idirnáisiúnta iad. Chomh maith leis sin, ar ndóigh, tá muid ag obair do TG4 le cláracha faisnéise agus ag léiriú cláracha drámaíochta. Tá TG4 tábhachtach dúinn mar is craoltóir an-tábhachtach in Éirinn iad, ach tá muid ag breathnú níos faide ná sin, chun nach mbeimid ag brath céad faoin gcéad ar TG4 ná ar aon stáisiún amháin. Níl sé sin folláin.”

Post le Gaeltarra Éireann

Cé hé Tutenstein?

Buachaill beag de sheargán nó *mummy *is ea Tutenstein, a bhíonn ar taispeáint in iarsmalann chathrach nuair a bhuaileann splanc thintrí é. Cuireann an tintreach an dé ar ais ann agus tarlaíonn eachtraí éagsúla don bhuachaill beag ina dhiaidh sin. Sraith de 26 cartún leathuaire atá ann. Rinneadh é mar chomhléiriú idir Telegael in Éirinn; Porchlight Entertainment agus Discovery Channel in L.A. agus Nic Entertainment sa gCoiré Theas. Rinne na Meiriceánaigh an obair réamhléiriúcháin - an coincheap a fhorbairt, script a chur le chéile, maoiniú a fháil srl. Tarraingíodh na pictiúirí féin sa gCóiré Theas, áit a bhfuil costas i bhfad níos ísle ar an gcineál sin oibre. Rinne Telegael an eagarthóireacht ar na pictiúirí, chuir siad fuaimrian leis, mheasc siad an fhuaim agus réitigh siad an leagan críochnúil le craoladh. Faoi láthair tá *Tutenstein *á chraoladh ó chósta go cósta chuile mhaidin Domhnaigh ar NBC sna Stáit Aontaithe. Tá sé i gceist leagan Gaeilge de a chraoladh ar TG4 sa bhfómhar.

Is iomaí cor a bhíonn sa saol. Is beag a shíl Pól Ó Cuimín nuair a ghlac sé le post cuntasaíochta le Gaeltarra Éireann (an eagraíocht a tháinig roimh Údarás na Gaeltachta) in 1978 go socródh sé síos i nGaeltacht Chois Fharraige. Céim mhór a bhí ann don fhear óg as Cé na Coille Móire, baile beag iascaireachta i Loch Garman. “Bhí mé ag obair mar chuntasóir in oifig chuntasóra i mBaile Átha Cliath agus tháinig deiseanna chun cinn - post amháin i mo cheantar dúchais féin, Loch Garman, agus ceann eile in iarthar na hÉireann, le Gaeltarra Éireann. Fuair mé an dá cheann, ach thaitin an jab leis an Údarás liom; bheinn ag obair mar chuntasóir ach bheinn mé ag plé le comhlachtaí éagsúla sa nGaeltacht, ó thuaidh, thiar agus ó dheas. Agus bheadh deis agam an Ghaeilge a fhoghlaim.”

Phós sé Frances Ní Chualáin, bean de bhunadh na háite a bhí ag obair le Gaeltarra ag an am. Tá triúr clainne acu - Róisín (20), Aodán (16) agus Cathal (10). “Tógadh le Gaeilge iad, agus tá muid an-sásta faoi sin,” a deir sé.

Chaith sé deich mbliana ag obair mar chuntasóir leis an Údarás. Ag an am ní raibh ach dornán beag cláracha Gaeilge á gcraoladh ag RTÉ, agus bhí feachtas ann chun stáisiún teilifíse ar leith a bhunú. Nuair a rinne an tÚdarás cinneadh straitéiseach infheistíocht a dhéanamh sa tionscal closamhairc, thapaigh Pól Ó Cuimín a dheis. D’fhág sé an tÚdarás agus bhunaigh sé Telegael i gcomhar le RTÉ agus leis an Údarás. San iomlán, chuir an trí dhream thart ar £300,000 isteach sa bhfiontar. “Ag an bpointe seo tá muid ag caint le RTÉ agus leis an Údarás maidir len iad a cheannacht amach. Tá comhráite ar siúl le tamall maidir leis sin.”

Is breá leis bheith ag obair san earnáil phríobháideach. “Tá cineál aiféala orm nach ndeachaigh mé amach sa gcineál sin saoil níos luaithe - tá mé ag baint an-sásaimh as an saol seo. Bíonn deacrachtaí ann, bíonn amantaí iontacha ann, bíonn amantaí nach mbíonn chomh hiontach sin ann ach, ag an am céanna, faighimse i bhfad níos mó sásaimh as an saol sa ngnó príobháideach ná mar a fuair mé ó ghné ar bith eile de mo shaol oibre.”

In ainneoin a chúlra mar chuntasóir, agus an méid ama a chaith sé ag tógáil an chomhlachta le sé bliana déag anuas, ní fear liath aontaobhach é. Téann sé ag rothaíocht chuile Dhomhnach lena chairde, agus gach samhradh téann sé ar shaoire rothaíochta leis an gcumann Blazing Saddles *ar mhaithe le hairgead a bhailiú do Chomhairle Náisiúnta na hÉireann do na Daill. “Anuraidh rinne muid sé chéim den *Tour de France.”

Cuir ceist air faoin duine is mó a bhfuil meas aige air agus gheobhaidh tú freagra paiseanta nach mbeifeá ag súil leis, b’fhéidir, ó cheannasaí gnó. “Nelson Mandela. Chaith sé ocht mbliana is fiche sa bpríosún, nó rud éigin mar sin, agus tháinig sé amach is ní raibh sé searbh. Thuig sé go raibh gá go mbeadh daoine in ann maireachtáil le chéile. Cé gur fhulaing sé go leor bhí sé sásta dearmad a dhéanamh air sin agus oibriú chun go mbeadh an dá thaobh san Afraic Theas in ann teacht le chéile agus stát nua a bhunú. Sílim go bhfuil sé iontach go mbeadh an meon sin ag duine th’éis 28 mbliana i bpríosún agus, ar bhealach, dá mbeadh an meon céanna againn sa tír seo bheadh muid i bhfad níos fearr as.”

Deiseanna

Cén leabhar atá á léamh agat faoi láthair?

*Who Stole My Money *le Robert Kiyosaki (leabhar faoi infheistíocht) agus *Down and Dirty Pictures *le Peter Biskind (leabhar faoi Miramax, Sundance agus fás na léiritheoirí neamhspleácha sna Stáit Aontaithe).

Cén ceol is fearr leat?

Rac-cheol ó na 70í - Crosby Stills Nash and Young, Bob Dylan, Planxty.

Cén scannán is fearr a chonaic tú riamh?

The Little Mermaid. Thug mé mo chuid páistí chuige sin agus bhain mé an-sásamh as.

Cá dtéann tú ar saoire?

Le blianta anuas an tsaoire is mó a bhí agam ná saoire ar mo rothar thar lear.

Cé mhéad uair a bhí tú thar lear anuraidh?

Thart ar dhá uair déag.

Cén bhialann is fearr leat?

An Boluisce sa Spidéal.

Cén duine is mó a bhfuil meas agat air/uirthi?

Nelson Mandela (féach agallamh).

Cén duine is mó a chuaigh i bhfeidhm ort agus tú níos óige?

An sagart a bhí againn sa mbaile i gCé na Coille Móire, an tAthair Paddy McDonald. Bhí an-suim aige sa spórt agus chuir sé an-iarracht isteach chun muid a thraenáil. Chomh maith leis sin, thug sé go leor cúnaimh dom, le ranganna breise agus mar sin, nuair a bhí mé ag réiteach don scrúdú scoláireachta don mheánscoil, rud a bhí thar a bheith tábhachtach dom ag an am.

Cén rud is mó a chuireann isteach ort?

Sa saol poiblí go minic ní bhíonn an fócas ceart ar an bpobal, ar an gcustaiméir. Cuireann sin isteach orm, agus drochphleanáil.

Cad iad na huaireanta a oibríonn tú gach seachtain?

50 uair. Bhínn ag obair ag an deireadh seachtaine ach d’éirigh mé as sin.

Cad iad na rudaí a chuireann strus ort?

Ag iarraidh bheith ag déanamh an iomarca rudaí ag an am céanna. Is maith liom bheith in ann díriú ar rud amháin céad faoin gcéad.

An bhfuil tú sásta leis an méid atá bainte amach agat i do shaol?

Tá mé sásta go leor leis. Ag an am céanna tá rudaí eile fós le baint amach.

Éiríonn sé *animated *chomh maith nuair a thosaíonn sé ag caint faoi na deiseanna atá ar fáil i dtionscal na hanamúlachta. “Sa ngnó seo tá margadh mór idirnáisiúnta ann. Feileann sé do chomhlacht ar nós Telegael sa méid is go mbíonn costas an-mhór air sa lá atá inniu ann agus, mar gheall air sin, tagann comhlachtaí éagsúla le chéile chun tionscadail a léiriú, b’fhéidir trí nó ceithre cinn. Tríd is tríd sin an chaoi a dtarlaíonn sé anois.

“Blianta ó shin, bhí an BBC nó ITV in ann sraith iomlán a airgeadú iad féin, ach tá sé sin athraithe anois. Tá an anamúlacht chomh costasach sin go roinntear an obair idir comhlachtaí éagsúla i dtíortha éagsúla. Agus tugann sin deis dúinne teacht isteach ar thionscadail éagsúla. Is maith linn go bhfuil muid in ann teacht isteach le comhlachtaí a bhfuil go leor taithí acu cheana féin sa ngnó seo mar ciallaíonn sin go bhfuil muid ag obair ar thionscadail a bhfuil go leor forbartha déanta orthu. Chomh maith leis sin, tá muid in ann go leor a fhoghlaim ó na comhlachtaí sin.”

Bíonn leithéidí an IDA ag baint úsáide as nathanna ar nós “going up the food chain” agus iad ag iarraidh a thabhairt le fios gur cheart do chomhlachtaí níos mó béime a chur ar an taighde agus ar an bhforbairt, agus earraí nó seirbhísí costasacha a sholáthar seachas leanacht leis an múnla traidisiúnta atá faoi bhagairt mar gheall ar iomaíocht ó oirthear na hEorpa agus ón Áis. Tá an sprioc céanna ag Telegael. Go dtí seo is ag plé leis an iarléiriú ar thionscadail anamúlachta a bhí siad, ach ba mhaith leo é sin a athrú. “Le tamall anuas tá muid ag iarraidh teacht isteach ar an réamhléiriú chomh maith, agus tá muid ag obair ar thionscadail áirithe anois ina bhfuil Telegael freagrach as na scripteanna agus as na storyboards chomh maith.”

Mothaíonn sé go bhfuil áit straitéiseach aimsithe ag an gcomhlacht, áit éigin idir Bostún agus Beirlín, rud a chabhrós leo forbairt bhreise a dhéanamh amach anseo. “Tá an margadh idirnáisiúnta roinnte ina dhá chuid. Bíonn sé thar a bheith deacair do chomhlachtaí san Eoraip cláracha agus sraitheanna a dhíol i Meiriceá, mar gheall ar chúrsaí cultúir agus teanga, ach feictear dom go bhfuil cos againn sa dá champa. Tá muid ag obair le comhlachtaí i Meiriceá ar nós Mike Young Productions agus Porchlight Entertainment agus Discovery, agus mar sin de, agus ag an am céanna tá muid ag obair le comhlachtaí san Eoraip agus le comhlachtaí san Áis.

“Ar bhealach tá buntáiste againn ansin mar gheall go bhfuil tuiscint againn ar an margadh Béarla. Ciallaíonn sin go bhfuil muid mar pháirtnéir an-mhaith do chomhlachtaí sa bhFrainc, sa nGearmáin, san Iodáil, mar bheadh siadsan ag iarraidh orainne an leagan Béarla a dhéanamh. Ag an am céanna, do na comhlachtaí i Meiriceá, de bharr go bhfuil muid lonnaithe san Eoraip is féidir leosan a rá, ‘tá *European content *sa gclár’, mar gheall go bhfuil muide páirteach ann. Ar bhealach tuigeann muid agus tá muid in ann oibriú leis an dá mhargadh sin.”

Is as Baile Átha Cliath é Uinsionn Mac Dubhghaill ach tá sé ina chónaí i gConamara anois, áit ina bhfuil sé ag obair mar shaoririseoir, scríbhneoir scripte agus aistritheoir. Tá sealanna caite aige ag obair mar iriseoir físe le Nuacht TG4, agus mar chomhfhreagraí réigiúnach agus eagarthóir Gaeilge leis an Irish Times.