Bhí Státrúnaí an Tuaiscirt John Reid mar aoi speisialta in Institiúid Léann na hÉireann in Ollscoil Learphoill ar an 21 Samhain.

Chuir an tOllamh Marianne Elliot (as Béal Feirste ó dhúchas) Reid in aithne dúinn mar seo: “Bíonn gach duine ó Thuisceart Éireann buíoch i gcónaí go dtagann an Státrúnaí trasna chugainn chun muid a shórtáil amach mar nach raibh muid riamh ábalta muid féin a shórtáil amach.” Is dócha nach mbeadh iontas ar dhaoine a chloisteáil go bhfuair Marianne Elliot an gradam OBE (Order of the British Empire) ón Bhanríon Eilís ag Pálás Buckingham anuraidh.

Is iarbhall den Pháirtí Cumannach é John Reid, duine de lucht tacaíochta Glasgow Celtic agus is léir go mbíonn sé ar a shuaimhneas i measc gnáthdhaoine. Is minic a bhíonn rudaí greannmhara le rá aige. Agus é i Learpholl dúirt sé: “Sa phost seo bíonn grúpa fear dathúil láidir, a fuair mé ó Peter Mandelson, in éineacht liom an t-am uilig,” agus é ag amharc ar na bleachtairí a bhí sa halla ag coinneáil súl air.

Thug sé “bodmhadra” air féin agus dúirt: “B’éigean do Tony Blair Albanach beag, maol, Caitliceach, duine de lucht tacaíochta na gCeilteach, Aontachtaí Briotanach, a chur isteach sa chothromóid agus mar sin tá cothrom na Féinne ann - is fuath le gach duine mé”.

Agus sin an téama a bhí aige ina chaint: go bhfuil spás do gach saghas duine sna Sé Chontae, díreach mar atá sa chuid eile den Ríocht Aontaithe, áit a bhfuil sochaí ilchultúrtha. Le déabhlóid freisin, mothaíonn na hAlbanaigh agus na Breatnaigh níos mó ar a suaimhneas sa Ríocht Aontaithe, agus seo mar atá sé san Aontas Eorpach chomh maith. “Is láidreacht í an éagsúlacht, ní laige,” a dúirt sé.

Tá an port céanna seo le cloisteáil le tamall anuas ón Community Relations Council sna Sé Chontae (cf. www.diversity21.co.uk). “Cuirimis aithne ar a chéile” nó “tha innins tae worsels” atá mar theideal ar an chlár imeachtaí atá acu i mbliana.

Ach, ar an drochuair, nuair a bhíonn níos mó misnigh ag na Caitlicigh, nuair a mhothaíonn siad gurb é an Tuaisceart a mbaile, bíonn imní ar na Protastúnaigh ansin, a dúirt sé. “Tá athdheimhniú de dhíth ar na hAontachtaithe i dtaobh a bhféiniúlachta mar Bhriotanaigh,” a dúirt sé. Ach ní raibh mórán den lucht éisteachta sa halla a d’aontaigh leis an bharúil seo sa díospóireacht a bhí ann ag deireadh a chainte - agus sin mar a bhí sé sa phobalmheas a rinne The Guardian sa samhradh (cf. www.guardian.co.uk/Northern_Ireland, nó Beo!, eagrán 5).

Víreas

Is bac mór ar shochaí ilchultúrtha é an seicteachas, dar le Reid. “Víreas i gcroí Thuaisceart Éireann,” a thug sé air. “Truaillíonn sé daoine óga, ach is féidir aghaidh a thabhairt air agus é a shárú,” a mhaígh sé, agus luaigh sé Glaschú (áit ar rugadh é) agus Learpholl mar shamplaí de seo.

D’admhaigh sé, áfach, nach raibh gach rud i gceart sa tsochaí ilchultúrtha sa Bhreatain, agus luaigh sé na círéibeacha in Oldham i rith an tsamhraidh mar léiriú air seo.

Luaigh sé freisin nach raibh stair Rialtas Shasana in Éirinn gan smál. Agus an méid sin ráite aige, an bhféadfadh sé go fóill a bheith ina bhróicéir macánta sa lá atá inniu ann, a d’fhiafraigh mé de. Thagair mé do chás Patten mar dhrochshampla den ról sin agus luaigh mé an dóigh nach rabhthas sásta an tuairisc a d’ullmhaigh seisean ar an phóilíneacht a chur i bhfeidhm mar a bhí socraithe.

Ní raibh sé sásta le mo cheist ar chor ar bith. Mhaígh sé gur chuir Rialtas na Breataine croí agus spiorad Patten i bhfeidhm nuair a bhí Peter Mandelson ina Státrúnaí, ach nuair a fuair siad amach nach raibh na Caitlicigh sásta leis, shuigh sé féin síos ar feadh cúig mhí chun é a athdhréachtú. Anois tá sé i bhfeidhm agus níl ach dhá phointe nach n-aontaíonn Sinn Féin leo, dar leis, is é sin, an dóigh nach mbeidh orthu siúd atá ina mbaill de na póilíní cheana féin an mionn nua ar chearta daonna a thabhairt agus maoiniú do na boird nua áitiúla póilíneachta.

Bhí a fhios agam go raibh níos mó ná seo i gceist, ach, mar a bheifeá ag súil leis ó fhíorpholaiteoir, níor thug sé seans dom ceist eile a chur air.

Ní raibh iontas orm nuair a chuir mé scairt ghutháin ar phreasoifigeach Shinn Féin cúpla lá ó shin faoin cheist gur dhúirt sé liom go láidir: “Ní hea - tá a lán rudaí nach bhfuil muid sásta fúthu agus chuir muid sin in iúl do Rialtas Shasana go minic.” Chuir sé facs chugam ar a raibh liosta de 20 pointe a raibh siad míshásta fúthu, ina measc an dóigh nach gcaithfidh an príomhchonstábla agus na póilíní a bheith freagrach don bhord póilíneachta, cur i bhfeidhm faoi cheilt an dlí, dímhíleatú, piléir phlaisteacha, an brainse speisialta agus cúltaca na bpóilíní, earcaíocht, ballraíocht cumann rúnda agus bratacha agus suaitheantais.

Nuair a smaoiníonn tú ar chomh tábhachtach is atá ról na bpóilíní sa tsochaí ilchulturtha atá againn anseo i Sasana (thug Tuarascáil MacPherson “institutionalised racism” ar an fhadhb - cf. Beo! na míosa seo caite), is cúis mhór imní é go bhfuil an “ré úr” sna Sé Chontae ag tosú le halbatrás mar seo thart ar a mhuineál, agus nach bhfuil an Státrúnaí sásta admháil go poiblí go bhfuil deacrachtaí móra ann.