Tá an tír ar bís le fáil amach cé a thiocfas i gcomharbas ar Íosa Mhic Giolla Mháire mar Uachtarán na hÉireann. Tá iarrthóirí úra ag teacht chun solais in aghaidh an lae agus ó gach cearn den tír. Tá buíonta brú agus scaiftí tacaíochta agus dreamanna de gach saghas dá nochtadh féin – má thuigeann sibh an rud atá i gceist agam, a léitheoirí dílse – agus iad ag iarraidh aird an phobail a tharraingt orthu féin agus ar a gcuid iarrthóirí. Chomh maith leis na grúpaí seo tá grúpaí eile ann nach bhfuil sásta iad féin a nochtadh, agus ar an chúis sin níl a fhios ag duine ar bith cé hiad, nó cá as iad, nó cén dóigh ar tháinig siad le chéile.

“Na grúpaí cairde taibhriúla” a thugann Balor an Bligeard ar na daoine seo. Is iad seo na grúpaí a chuireann brú ar an chuid is mó de na hiarrthóirí agus a spreagann iad le dul os comhair an phobail agus a n-uaillmhianta gan srian a chur i bhfocail gan bhunús, gan chiall. “Tháinig brú mór orm ó ghrúpa mór cairde de mo chuid mé féin a chur chun cinn sa rás seo do phost an Uachtaráin,” a deirtear go minic. Aistriúchán cruinn ar an ráiteas sin is ea: “Síleann mé féin agus mo mhamaí agus mo mhac go mba mhaith linn seacht mbliana a chaitheamh in Áras an Uachtaráin.”

An Mianach Ceart

Agus é sin ráite, thig linn a rá go bhfuil gach uile dhuine de na hiarrthóirí seo ag déanamh go bhfuil an rud sin acu ar a dtugtar mianach uachtaráin. Ach caidé go díreach atá sa mhianach seo? Chuaigh Balor chun cainte le beirt de na hiarrthóirí is iomráití agus is mó a bhíonn i mbéal an phobail, le fáil amach caidé atá acu siúd nach bhfuil ag daoine eile. Tá duine amháin acu seo i ndiaidh teacht chun tosaigh cheana féin agus tá an duine eile ag fanacht le go ndéanfaidh a ghrúpa tacaíochta ord agus eagar a chur orthu féin, agus air féin fosta.

Thosaigh Balor le Michael Dee Ó Daighdeal Dum, iarrthóir oifigiúil Pháirtí an Locht Oraibhse:

Balor: A Mhichael Dee, cén cháilíocht atá agatsa nach bhfuil ag iarrthóir ar bith eile sa rás seo don Áras?

Michael Dee: Seasmhacht, a mhac. Seasmhacht. Tá mé thar a bheith go maith ag an seasamh. Sheas mé chun ainmniúchán mo pháirtí a fháil don toghchán seo, agus bheinn i ndiaidh é sin a dhéanamh seacht mbliana ó shin ach gur chlis ar uchtach mo chomrádaithe. Is féidir liom an fód a sheasamh – agus tabhair faoi deara na focail uachtaránachta sin “Is féidir liom”, a mhac. Sheas mé an fód nuair a tháinig Ronnie Reagan anseo sa bhliain 1984 chun poiblíocht a fháil dá fheachtas in éadan Walter Mondale, cé nach é sin a bhí á rá aige nuair a bhí sé anseo inár measc. Sheas mé an fód in San Salvador sa bhliain 1980 nuair a dhúnmharaigh drong na heite deise – cairde Mheiriceá – an tArdeaspag Oscar Romero. Sheas mé an fód i nGaillimh nuair a dhóigh mé…

Fód an Aoiseachais

Balor: Ach fan bomaite, a Mhichael Dee, tá muid anois sa bhliain 2011. Cén fód a sheas tú ar na mallaibh? Cén mianach Uachtaráin atá ionatsa?

Michael Dee: Is iomaí fód a sheas mé le déanaí, i ndáiríre, a mhac, ach is é an fód is gaire do mo chroí ná fód an aoiseachais. Síleann daoine áirithe nach féidir liom cuimhneamh ar m’ainm féin, gan trácht ar d’ainmse, a… a… a Mhaidhc. Tá mé nócha is a hocht bliain d’aois agus níl drogall ar bith orm an méid sin a admháil os comhair an tsaoil. Ba mhaith liom cúpla bliain a chaitheamh in Áras an Uachtaráin nó chuala mé go bhfuil an bia go hálainn ann, agus go bhfuil Guinness saor in aisce ann, agus nach bhfuil sárú na leapacha ann ar a sócúlacht. Nach bhfuil a leithéid tuillte agus tuillte go maith agam, agus mé i ndiaidh mo shaol fada a chaitheamh i seirbhís an Stáit? Sin an mianach atá ionam: mo sheirbhís fhada do thír na hÉireann agus do mhuintir na hÉireann agus do Pháirtí an Lucht Oraibhse. Agus i ndiaidh cúpla bliain san Áras bheinn in ann comhartha mór bainc a bhronnadh orm féin nuair a bheinn céad bliain d’aois.

Ar aghaidh le Balor ansin chun cúpla ceist a chur ar an dara duine: fear cultúrtha eile, fear eile a bhí ina Aire Gaeltachta agus Éalainge, fear atá ag súil le hainmniúchán a fhail ón bhrúghrúpa tábhachtach sin Cumann na n-Iar-Airí Gaeltachta de chuid Fhianna Fáil.

Cé bhunaigh TG4?

Balor: A Éamó, caidé atá agatsa nach bhfuil ag iarrthóir ar bith eile? Nach bhfuil éachtaí déanta ag Michael Dee? Caidé atá agatsa le tabhairt leat mar iarrthóir seachas Michael Dee?

Éamó: Nár bhunaigh mé TG4? Nach mór an t-éacht é sin?

Balor: Ach Michael Dee a bhunaigh é sin. Eisean a chuir tús leis sa bhliain 1996 nuair a bhí sé ina Aire Gaeltachta agus Éalainge.

Éamó: Fan anois, a mhic ó. Michael Dee a bhunaigh Teilifís na Gaeilge, ach mise a d’athraigh an t-ainm go TG4, agus cé a bhfuil cuimhne acu anois ar TnaG? Tá clú agus cáil anois ar fud an domhain ar TG4, a bhuíochas sin domsa. Agus fuair mé réidh le Dingle – nó Londondingle mar a thugadh daoine ar an áit ghallda sin. Mise a d’athbhunaigh Daingean Uí Chúis agus a d’athlonnaigh arís é i lár na Gaeltachta Gaelaí.

Balor: Ach cén bhaint atá ag rudaí mar sin leis an Uachtaránacht? Cén mianach Uachtaráin atá ionatsa?

Éamó: Tá an Uachtaránacht sa dream agam. Nach raibh m’athair mór ina Uachtarán? Nár ghnách liomsa a bheith ag spraoi agus ag imirt fológa san Áras nuair a bhí mé i mo ghasúr? Nach bhfuil cur amach agam ar gach uile sheomra agus gach uile chófra san áit. Is iomaí uair a bhí mé in oifig mo sheanathar nuair a bhí sé ag grinniú cáipéisí tábhachtacha sula síníodh sé iad. Is iomaí uair a d’iarradh sé orm na cáipéisí casta sin a mhíniú dó nuair nach raibh sé in ann na focail mhóra a dhéanamh amach, agus is iomaí uair a d’iarr sé mo chomhairle sula ndearna sé cinntí móra tromchúiseacha. I ndáiríre, bhí mé ag feidhmiú mar Uachtarán ó bhí mé sé bliana d’aois agus tá mé sásta seacht mbliana eile a chaitheamh san Áras – ar son na hÉireann, an dtuigeann tú, a Bhaloir; agus le dul ag imirt fológa arís ann. Níl áit níos fearr in Éirinn le haghaidh fológa! Óóóóóó tá mé ag súil go mór leis.