Chonaic mé cúpla seó i rith Fhéile Damhsa Bhaile Átha Cliath an mhí seo caite. Damhsa comhaimseartha ar fad a bhí ar siúl lena linn, agus tuigim nach réitíonn an genre sin le gach duine. Tá dúil mhór agam féin ann, ach tá a fhios agam go mbíonn cuid mhór de *"emperor’s new clothes", *mar a deirtear sa Bhéarla, i gceist leis chomh maith. B’fhéidir go gcreideann an gnáthdhuine nach mbíonn a dhath eile ag baint leis, ach ba mhaith liom a mhíniú nach mbíonn sin fíor an t-am ar fad.

Is cuma cad é atá i gceist, dá mhéad tuisceana atá agat ar rud, is ea is mó a bhaineann tú as. Rinne mé féin agus mo chuid cairde staidéar ar an cheol mar ábhar Ardteiste ar scoil. Ag an am, bhí an siollabas bunaithe ar cheol clasaiceach. Bhí díomá orainn nuair a thuig muid go mbeadh orainn éisteacht le Beethoven, Stavinsky agus Britten, ach mar sin féin, tá mé ag éisteacht leo go fóill! Tugadh léargas eile dúinn ar an chineál seo ceoil mar go raibh orainn mionstaidéar a dhéanamh ar na saothair. Nuair a thuig muid oilithreacht na gcumadóirí agus an ré lenar bhain siad, bhain mé féin rud iomlán eile as a gcuid ceoil.

Deir daoine áirithe gur chóir go mbeadh a fhios agat láithreach cé acu an bhfuil rud maith nó olc. Ní aontaímse leis an tuairim sin. Go minic, ceannaíonn muid dlúthdhioscaí mar gheall ar go dtaitníonn amhrán amháin linn, ach roimh i bhfad, ní bhíonn muid ag éisteacht ach amháin leis na rianta gan iomrá.

Ok, anois agus an méid sin ráite agam, sílim go gcaithfidh duine é féin a chur ar an eolas mar gheall ar an damhsa comhaimseartha le bheith in ann an fhoirm ealaíne seo a fhulaingt. Is fiú dul i dtaithí air de réir a chéile. Tá compántais áirithe

damhsa comhaimseartha ar an bhfód – Coiscéim, cuir i gcás – nach bhfuil róthrom nó ró-shaindiamhair. Níl mé ag iarraidh na compántais seo a mhaslú – síleann daoine áirithe atá ag plé le damhsa comhaimseartha nach bhfuil sé *cool *a bheith “tráchtálach”. Ach tá fiúntas ag baint le siamsaíocht – tá fiúntas i rudaí a osclaíonn do chuid súl, a spreagann ceisteanna agus a léiríonn bealach eile le smaoineamh ar chúrsaí, nó bealach eile le rud a chur in iúl.

Chonaic mé ceithre sheó i rith na féile.

CóragrafaíochtTá Jenny Roche ag déanamh PhD sa damhsa comhaimseartha agus tar éis dom cluinstin faoina hábhar tráchtais, bhí mé ag súil go mór lena saothar a fheiceáil. Chuir sí trí aonréad i láthair a bhí córagrafaithe ag daoine eile. Is é an taighde atá ar siúl aici ná an tslí a ndéanann córagrafaíocht daoine eile “coilíniúchán” uirthi. Chuir sí damhsa i láthair a bhí cumtha ag a deirfiúr Liz, a bhí ar an ardán in éineacht léi i rith an tseó. Tá aitheantas bainte amach ag Jenny as ucht a bheith an-mhaith ag cur damhsa i láthair ar an dóigh ar mhaith leis an chóragrafaí é a bheith déanta. Bhí sé iontach an damhsóir agus an córagrafaí a fheiceáil in aon spás amháin ag an am chéanna. Léiriú den chéad scoth a bhí ann.

Seó eile a chonaic mé ná ceann de chuid Tere O’Connor dar teideal Rammed Earth. An rud is mó a chuir leis an phíosa seo, dar liom féin, nó go raibh damhsóir fir ann – Christopher Williams – a bhí iontach. Ach suimiúil go leor, bhí cailín ann a bhí ramhar – murtallach, thiocfadh leat a rá. Tá sé cool *go maith sa lá atá inniu ann gan damhsóirí óga galánta a úsáid mar *norm. Bhí féith sa chailín seo agus bhí sí go maith ag bogadh, ach tá pléisiúr ar leith ag baint le bheith ag amharc ar dhamhsóir lúfar, caol, matánach, láidir (maith dom an tuairim seo – ná scaoil mé!).

Ba iad na hits ba mhó san fhéile ná saothair de chuid genre nach rangaítear mar dhamhsa comhaimseartha go rómhinic: an damhsa Gaelach. Chuir Colin Dunne Out of Time i láthair agus léirigh Jean Butler Does she take Sugar?

Duine ar bith a bhí ag súil le Riverdance níorbh é seo an *gig *dóibhsean. Tá an bheirt damhsóirí i ndiaidh céim MA a bhaint amach sa damhsa comhaimseartha in Ollscoil Luimnigh agus thiocfadh leat a rá gur cuireadh *magnum opus *s’acu i láthair anseo.

CrógaThaitin caoga faoin chéad de léiriú Jean Butler liom. Bhí cuid mhaith de iontach cróga – rinne sí í féin a nochtadh ar bhealach nach mbeadh mórán daoine ar a suaimhneas a dhéanamh. Bhí cúpla mír a bhí cliste, a shíl mé, ach nár éirigh go rómhaith leo. Mar shampla, chaith sí tamall fada ag tús an tseó ag damhsa agus iPod ina cluasa. Suimiúil, gan dabht, damhsa a fheiceáil sula mbíonn an rud a spreag é le cloisteáil, ach bhí an chuid seo rófhada i mo bharúilse, agus shíl mé gur nochtadh na laigí ina cuid damhsa lena linn. Bhí píosa eile ann – an áit ar tháinig an teideal as – inar dhúirt sí liosta rudaí (a bhí réamhthaifeadta aici) fá dtaobh di féin. Bhí sé seo láidir agus chuaigh sé i bhfeidhm go tréan orm. Dúirt sí rudaí éagsúla a bhí suimiúil – mar shampla, gur bhreá léi dá dtiocfadh taom scaoill uirthi – ach nuair a dúirt sí go raibh fuath aici ar a bheith ag taisteal coach, tháinig *cringe *beag orm. Sin ráiteas a d’fhágfainn féin as an áireamh dá mbeinn in áit s’aici. Tá sé furasta a bheith i do

chriticeoir nuair nach bhfuil seó aonair dírbheathaisnéiseach déanta agat!

Bhí seó Colin Dunne millteanach maith. Ba é an bunús a bhí leis ná rithim agus fuaim. Bhain sé úsáid as an teicneolaíocht leis na fuaimeanna a rinne sé lena chuid cos agus lena bhéal le linn an tseó a thaifeadadh beo. Rinneadh iad a lúbadh agus a athmheascadh agus ansin chuir sé rithimí eile ina mullach. I measc dhamhsóirí Gaelacha an domhain, tá Colin ar dhuine de na teicneoirí is fearr. D’úsáid sé míreanna ó seanscannáin inar taispeánadh damhsóirí ón am a chuaigh thart. Bhí mé an-sásta sé gur thug sé an nod seo daofa, nó murach iad, ní bheadh muid anseo ar chor ar bith.

Dá mbeadh fonn ar dhuine amharc níos doimhne, d’fheicfeadh sé gur nocht Dunne a anam chomh maith. Ach fiú murar tháinig le duine é sin a fheiceáil, cuireadh scoth an damhsa i láthair i seó s’aige.

Cuireadh clabhsúr leis an seó le damhsa a rinne Dunne le ceol álainn traidisiúnta. An rud a bhí iontach faoin mhír seo ná gur éirigh leis damhsa mar a bheadh páiste ann arís.

Bíonn sé de nós ag an ealaíontóir a leithéid a dhéanamh: chomh luath agus a fhoghlaimíonn sé gach rud atá le foghlaim faoina ghairm nó faoina ealaín, tagann sé ar an tuiscint gur mhaith leis an ealaín sin a chur i láthair amhail is gur páiste é – gan ualach an domhain, nó dearcadh daoine eile nó tionchar múinteora a bheith ag dul i bhfeidhm air a shaothar, ach a bheith i mbun a ealaíne amhail is nach bhfuil aon duine ag amharc air. Measaim féin gur bunsprioc an ealaíontóra is ea a leithéid a bhaint amach.

D’éirigh le Colin Dunne é a dhéanamh.Is as Gaoth Dobhair é Breandán de Gallaí agus chaith sé seacht mbliana ag obair mar dhuine de phríomhdhamhsóirí Riverdance. Bíonn sé le feiceáil go minic ar chláracha teilifíse ar RTÉ agus TG4.