Treoracha

Tá an t-alt seo dírithe ar dhaltaí Ardteistiméireachta (ardleibhéal agus gnáthleibhéal). Tá líne curtha faoi na focail is deacra. Má chuireann tú do phointeoir ar na focail a bhfuil líne fúthu, gheobhaidh tú a mbrí as Béarla. Bain triail, i dtosach, as an alt a léamh gan úsáid a bhaint as na haistriúcháin. An féidir leat na ceisteanna ag bun an leathanaigh a fhreagairt gan brí na bhfocal a fháil leis an bpointeoir?Beidh an t-alt agus na ceisteanna ar fáil ar www.scoilnet.ie go luath.

---

“The world would be a better place without you.”

Ba é sin an teachtaireacht dheireanach a fuair an déagóir Meiriceánach Megan Meier ar a leathanach Bebo in 2006. Cúpla uair i ndiaidh di an teachtaireacht a fháil, chroch sí í féin ina seomra leapa agus fuair sí bás an lá dár gcionn. Bhí sí trí bliana déag d’aois.[Paragraf 1]

Cúpla mí roimhe sin, chuir sí aithne ar dhuine a d’úsáid an t-ainm “Josh” ar líne. Chaith Josh agus Megan sé seachtaine ag caint agus ag cliúsaíocht lena chéile sular athraigh Josh a phort. Thosaigh sé ag déanamh bulaíochta uirthi agus ag rá rudaí gránna léi. Ní raibh sí in ann an sciolladh a fhulaingt níos mó agus chinn sí ar dheireadh tragóideach a chur lena saol. Samhlaigh chomh huaigneach agus éadóchasach is a bhraith an páiste sular mharaigh sí í féin – caithfidh gur bhraith sí go raibh sí gan luach, gan chara, gan mheas, gan ghrá ina saol.

[Paragraf 2]

Is iomaí cor agus casadh sa scéal seo, ach i ndeireadh báire fuarthas amach gurbh é an “Josh” a raibh Megan i dteagmháil leis ar líne ná bean mheánaosta darb ainm Lori Drew. Tá sé curtha i leith Drew go ndearna sí cuntas bréagach Bebo a shocrú, faoin ainm “Josh”, agus é mar aidhm aici ón tús bulaíocht a dhéanamh ar Megan mar gheall ar gur bhraith sí go raibh Megan ag déanamh bulaíochta ar a hiníon-sa. Theastaigh ó Drew díoltas a bhaint amach ar Megan, agus is dócha gur éirigh lena plean, ach ar bhealach tragóideach nach raibh sí ag súil leis. Dá mbeadh breith ar a haiféala aici ...

[Paragraf 3]

---

Staidéar

Tharla an eachtra áirithe seo in Missouri, Stáit Aontaithe Mheiriceá, ach is léir gur fadhb choitianta í an chibirbhulaíocht in Éirinn chomh maith, más fíor do thorthaí staidéir chuimsithigh a foilsíodh le gairid. De réir an staidéir seo, ar thug an clár teilifíse “Primetime” agus an nuachtán *The Irish Independent *faoi, tá cailín Éireannach amháin as gach cúigear i ndiaidh a bheith thíos leis an gcibirbhulaíocht ag uair éigin ina saol.

[Paragraf 4]

Léiríonn torthaí an taighde go mbíonn páistí scoile chomh hóg le dhá bhliain déag d’aois á gciapadh ag na bulaithe trí ghlaonna gutháin, teachtaireachtaí téacs, teachtaireachtaí ríomhphoist, fóraim idirlín, seomraí cainte agus suíomhanna greasánaithe shóisialta mar Bebo, Facebook agus MySpace. Bíonn daoine óga a bhfuil leadrán orthu ag spreagadh troideanna le gur féidir leo iad a thaifeadadh ar an nguthán póca agus iad a uaslódáil go leithéidí YouTube. Caithfidh go mbíonn siamsaíocht ag teastáil go géar óna leithéid de dhaoine.

[Paragraf 5]

Ghlac níos mó ná 2,800 dalta ó ocht meánscoil éagsúla – idir scoileanna poiblí agus chinn táille – páirt sa suirbhé suntasach seo. Deir saineolaithe go dtarlaíonn sé go minic go mbíonn buairt aigne nó an galar dubhach ar íospartaigh a fhulaingíonn an cineál seo bulaíochta agus, i gcásanna áirithe, gur cúis féinmharaithe nó féindhíobhála í. [Paragraf 6]Mar gheall ar nach bhfeiceann na bulaithe a gcuid íospartach, téann siad i mbun drochíde a thabhairt gan tuiscint iomlán a bheith acu maidir leis na himpleachtaí agus na hiarmhairtí a bhíonn i gceist ó thaobh an íospartaigh de nó an rian a fhágann an bhulaíocht ar a shaol. Níl san íospartach, dar leis an mbulaí, ach íomhá ar scáileán agus tá sé deacair grafaicí agus focail chlóscríofa a chomhcheangal leis an té atá ann, dáiríre. [Paragraf 7]Mar bharr air seo, mar gheall ar gur féidir le bulaithe a bheith ina gcladhairí agus a gcuid maslaí gan tuilleamh a thabhairt gan ainm, is féidir leo a bheith deich n-uaire níos nimhní ná mar a bheadh sé de chrógacht acu a bheith dá mbeidís ag tabhairt faoi dhuine aghaidh ar aghaidh.

[Paragraf 8]

I measc na dtorthaí eile a foilsíodh sa staidéar, fuarthas amach gur admhaigh buachaill amháin as gach ochtar go raibh sé thíos le cibirbhulaíocht le míonna beaga roimhe sin agus gur admhaigh duine amháin as gach aon dalta dhéag go ndearna sé cibirbhulaíocht é féin ar dhalta éigin eile le déanaí. [Paragraf 9]Tá an Dr. Mona O’Moore, ó Ionad Frithbhulaíochta Choláiste na Tríonóide, ag iarraidh ar an Rialtas beartais a chur i bhfeidhm le dul i ngleic leis an bhfadhb seo. Dúirt sí le déanaí go bhfuil dualgas ar scoileanna eolas cuimsitheach a chur ar fáil do pháistí agus do thuismitheoirí maidir maidir le chomh nimhneach agus a d’fhéadfadh cibirbhulaíocht a bheith don íospartach – “Bullying should carry a health

warning, same as smoking,” dar léi. [Paragraf 10]

GléasannaBhí an bhulaíocht riamh mar ghné de shaol na scoile, ach sa lá atá inniu ann tá gléasanna nua teicneolaíochta ag cur ar chumas na mbulaithe a gcuid íospartach a chiapadh ar bhealaí níos sofaisticiúla. Tá John Mac Gabhann ó Aontas Múinteoirí Éireann den tuairim go bhfuil fadhb na cibirbhulaíochta níos leitheadaí i gceantair shaibhre mar gheall ar go mbíonn daltaí níos liteartha ó thaobh na ríomhaireachta de sna ceantair sin agus go mbíonn fáil níos fairsinge ar ríomhairí. Dar ndóigh, ní hé gurb iad na daltaí an t-aon dream atá thíos leis an bhfadhb seo ach an oiread; táthar ag tabhairt drochíde ar mhúinteoirí ar shuíomhanna mar www.ratemyteacher.ie le blianta.[Paragraf 11]

Tá sé ró-fhurasta a bheith ag cáineadh na teicneolaíochta agus a bheith ag cur an mhilleáin uirthi, áfach. Ní féidir srian a chur ar dhul chun cinn na teicneolaíochta, agus is maith an rud é sin. Rud eile atá go maith ná go bhfuil an-chur amach ar an teicneolaíocht ag an nglúin atá tagtha i méadaíocht le deich mbliana anuas. Tá sé riachtanach go mbeadh sé sin amhlaidh. Níl an locht ar an teicneolaíocht, ach ar an tsochaí. Caithfidh gach duine a bhfuil baint aige leis an bhfadhb áirithe seo – idir mhúinteoirí, thuismitheoirí, shíceolaithe, ghardaí agus dhaoine óga – a gcomhairlí a chur i gceann a chéile le go dtiocfar ar bhealaí chun dul i ngleic léi. Dar ndóigh, ní féidir le soláthraithe seirbhíse idirlín neamhaird a thabhairt ar an bhfadhb ach oiread agus ní mór dóibh a bheith ar a n-airdeall le stop a chur leis na cibirbhulaithe.

[Paragraf 12]

I measc thíortha an Aontais Eorpaigh, tá an cúigiú ráta is airde ag an tír seo ó thaobh féinmharaithe i measc an aosa óig. Caithfear dul i ngleic le fadhb na cibirbhulaíochta láithreach sa chaoi is nach mbeidh scéalta mar scéal tragóideach Megen Meier le cloisteáil sa tír seo san am atá romhainn.[Paragraf 13] Is í Caoimhe Ní Laighin eagarthóir na hirise seo.

CEISTEANNAAgus na ceisteanna thíos á bhfreagairt agat, bíodh na freagraí i d’fhocail féin oiread agus is féidir. Is é sin, ná déan abairtí iomlána a chóipeáil ón alt focal ar fhocal. Más féidir leat na ceisteanna a fhreagairt i d’fhocail féin, léireoidh tú gur thuig tú an t-alt!

CEIST A hAON(I)

Cén fáth ar chuir Megan lámh ina bás féin? [p2]

(II)

De réir an ailt seo, cé a bhfuiltear ag cur an mhilleáin uirthi maidir le bás Megan? Cén fáth a bhfuiltear ag cur an mhilleáin ar an duine seo? [p3]

(III)

Céard a léiríonn torthaí an taighde ar thug "Primetime" agus *The Irish Independent *faoi? [p4 agus p5]

CEIST A DÓ

(I)

Cén éifeacht a d’fhéadfadh a bheith ag an gcibirbhulaíocht ar shaol an duine a ndéantar bulaíocht air? [p6]

(II) Cén fáth a bhfuil an chibirbhulaíocht níos nimhní ná bulaíocht a dhéantar aghaidh ar aghaidh? p8 Céard iad na ceantair is mó a mbíonn an chibirbhulaíocht coitianta iontu? Cén fáth a bhfuil sé sin amhlaidh? [p11]

CEIST A TRÍ(I)

Ar chóir, dar le húdar an ailt, an locht a chur ar an teicneolaíocht? [p12]

(II)

Cé hiad na dreamanna a bhfuil freagracht orthu ó thaobh polasaithe i leith na cibirbhulaíochta a stiúradh? [12]